IEA World Energy Outlook 2017

IEA World Energy Outlook 2017 (#WEO17) yayınlandı. Fatih Birol, attığı twitte IEA’nın global enerji sektöründe 4 devrim niteliğinde değişiklik öngördüğünü söyledi:

• ABD, tartışmasız şekilde gaz ve petrolde lider olacak.
• Güneşten elektrik üretimi en ucuz kaynak olmaya doğru gidiyor.
• Çin’in yeni ekonomik modeli temiz enerjide büyümeye işaret ediyor.
• Gelecek elektrikte.

07 Kasım’da 64.65 $/bbl değerine ulaşan Brent petrol, IEA’nın #WEO17 raporu sonrası da %1 kadar düştü, şu sıralar 61-62 arasında işlem görüyor. Petrolün IEA raporu sonrası gerilmesinde, IEA’nın;

• Petrol talebindeki büyüme artışını 2017 için günlük 100 bin varil azaltarak günlük ortalama 1.5 milyon, 2018 içinse günlük 1.3 milyon öngörmesi,
• 2018’in ilk çeyreğinde günlük 600 bin varil arz fazlası yaşanacağını söylemesi (IEA’ya göre, OPEC harici ülkelerin petrol üretimi 2018’de günlük 1.4 milyon varil artacak),

etkili oldu. Tüm bunlar, OPEC’in 2018 yılı değerlendirmesiyle ters (haliyle).

IEA değerlendirmeleri sonrası OPEC’in, Mart 2018’de sona erecek kısıntıyı uzatma ihtimalinin daha da arttığı değerlendirilebilir gibi geliyor bana; ama Rusya’nın da henüz ikna edilmediğini not edelim (bkz).

ABD’nin gaz ve petrol liderliği hususu: IEA’ya göre, ABD’nin petrol üretimi 2027’ye doğru, geçmişte olmadığı hızda artacak ve 2027’de ABD’yi net ihracatçı yapacak, yani, ABD ithal ettiğinden daha çok petrol ihraç edecek. ABD’nin LNG’de de 2020’lerin ortasında Katar’ı geçmesi bekleniyor.

Güneşten elektrik üretimiyle alakalı: IEA’nın baş ekonomisti, geçtiğimiz günlerde, rüzgar ve güneşte seviyelendirilmiş maliyetlerin artık önemsiz olduğunu söylemişti.

Petrol talebindeki büyüme hızında azalma: Yukarıda değinildiği üzere, IEA, petrol talebindeki artış hızının 2017’de günlük 100 bin varil azalacağını tahmin ediyor, bu, sektör için kasvetli bir tahmin, zira fiyatlara etki ediyor; ancak Morgan Stanley’in The Return of the Geopolitical Risk Premium başlıklı raporunun yazarları, global ekonomik iyileşmenin petrol talebinde artış getireceğini ve Brent petrol fiyatının da 2018 ikinci çeyrek itibariyle 63 $ seviyelerinde seyredeceğini değerlendiriyorlar. Raporun yazarlarına göre: arzın talepten fazla artması ve bu farkın günlük 2 milyon varile ulaşması petrol fiyatlarını jeopolitik risklere karşı korudu; ancak bu yıla kadar, OPEC kısıtlaması sonrası günlük arz 300 bin varil azaldı ve OECD stokları 190 milyon varille 5 yıllık ortalama değerine geriledi ve yazarlar, söz konusu daralmanın, i) artan petrol talebinin ve ii) azalan ABD shale gaz üretiminin düşük seyretmesinin etkileriyle 2018’de de devam edeceğini bekliyor. Ancak, IEA, 2018’in ilk çeyreğinde, arzın talepten 600 bin varil/gün daha fazla olacağını ve buna ikinci çeyrekte 200 bin varilin daha ekleneceğini öngörüyor. Morgan Stanley raporu ile IEA WEO17 birbirinin aksi değerlendirmelere sahip.

Petrol talebi, 2040’ta günlük 105 milyon varile kadar ulaşacak; ama bu talep ağırlıkla petrokimya sektörü kaynaklı olacak ve otomobil kaynaklı talep gittikçe düşecek ve 2015-2020 arasında otomobil kaynaklı talep 1.3 milyon varil/gün artarken, 2020-2025 arasında 0.1 milyon varil artacak ve takip eden yıllar talep yönü negatif olacak.

LNG: Barış Sanlı’nın EAK paylaşımına göre (sunum), ABD’den AB’ye LNG girişini engellemek için Rusya’nın tek tük girebileceği fiyat savaşına ilişkin bilgi verilmiş ve uzun vadede 5.5 cent/mmbtu’nun en kârlı fiyat olduğu ifade edilmiş. IEA da, ABD LNG’siyle Rusya’nın boru hattı gazı birlikte yaşamayı öğrenmek zorunda demiş. Bu durum petrol fiyatları için yapılan “lower prices for longer” tabirini hatırlattı bana da.

Not: WEO17, bir tahmin aracı değil; bunun yerine, çeşitli politik varsayımlara dayanılarak hazırlanmış projeksiyonlar içerir. Bunu Fatih Birol özellikle vurguluyor.

Sonuç olarak; Petrol fiyatların, 07 Kasım’da son 2 yılın zirvesine ulaşmasında, i) Arabistan’da yürütülen yolsuzluk (?) operasyonu ve ii) IKBY’nin düzenlediği referandum sonrası yaşanan gelişmelerin etkisi var. Hatta, Venezuela’nın günlük ortalama petrol üretiminin Ekim’de bir önceki aya kıyasla 130 bin varil azalarak 28 yıldır ilk kez 2 milyon varilin altına inmesini de unutmamak gerek. Bu noktada, Morgan Stanley’in raporunda iddia edildiği üzere, petrolün jeopolitik risklerden etkilenmediğini söylemek zor. Dahası, IEA’nın da ifade ettiği üzere (bkz), jeopolitik bir durum yaşanmaması halinde, petrol fiyatlarının 50 yerine 60$ ve üzerinde tutunması bağlamında “yeni bir normal” durumdan bahsedemeyiz (okumak isteyenler için Kuwait Times’da çıkan benzer bir yazı). Dolayısıyla, petrol fiyatlarının 65$ seviyesinin üstüne çıkmaması ve 60$/bbl altına hatta düşmesi Türkiye için iyi bir şey, hele ki TL’nin yabancı para birimleri karşısında değer kaybettiği bu zamanlarda. Kur daha fazla yükselmezse, Türkiye spot elektrik piyasası fiyatlarının, diğer faktörler dikkate alınmadığı durumda, yükselmeyeceğini de söyleyebiliriz sanırım.

Diğer gelişmeler

• Çin’in beklenenden daha az büyümesi maden fiyatlarını düşürdü ve madencilik şirketleri de değer kaybetti. Örneğin, li-on bataryalarda da kullanılan nikel elementi 01 Kasım’da Haziran 2015’ten bu yana en yüksek değerine ulaşmıştı (tonu 13 bin $); ama kayıp bu yükselmeyi götürdü.
• Noble Gruop, borç yükünün şirketin batmasına neden olabileceğini ve yeniden yapılandırma için bankalarla görüşmelere başladığını duyurdu.
• ENI, Qatar Petroleum ile Umman’daki block 52 sahası için arama ve üretim iş birliği anlaşması imzaladı.
• Japonya ve Vietnam da enerji alanında MoU imzaladı.
• Almanya’da koalisyon görüşmelerinde Yeşiller Partisi ile Merkel’in partisi anlaşamıyor; Merkel’in müzakerecileri 5 GW güçte kömür azaltılabileceğini söylerken Yeşiller Partisi, bunun, emisyon hedeflerinin yakalanmasını sağlamayacağını ve 8-10 GW kömür kapasitesinin devre dışı kalması gerektiğini ifade ediyor. Alman Çevre Bakanlığı iç yazışmalarına göre de 2020’de Almanya iklim değişikliği hedefini %5 kaçıracak (bazı analizlere göreyse %10).
• Tamamı Avrupa merkezli sigorta şirketleri kömür yatırımlarıyla finansal bağlarını ya tamamen ya da kısmen sonlandırıyor (rapor burada).
• Londra, elektrik direklerini şarj istasyonu olarak kullanmak suretiyle şarj ünitesi altyapısını genişletmeyi planlıyor. Güzel fikir. Müstakil bina eksikliği nedeniyle araç şarjında yaşanacak sıkıntıları azaltabilir bu.
• ETD, elektrikte serbest tüketici limiti (2400 kWh/yıl) kalksın demiş. Kalksın tabi de, kalksa ne olacak anlamadım.
• EnerjiSA (Sabancı Holding ve Alman E.ON’un iştiraki), ek satışla birlikte toplam yüzde 20 hissenin ortak satışı yoluyla halka arzı için SPK’ya başvuru yaptı. İş Yatırım, Sabancı Holding’in net aktif değerinin yüzde 17’sini oluşturan EnerjiSA’yı 2.9 milyar USD olarak değerlediğini söyledi.
• Avrupa’nın buğday rekoltesi bu sene %25 azalırken Rusya’nınki %20 arttı.