Türkiye Spot Elektrik Fiyatları

TESPİTLER:

2013 ve 2014 yıllarında elektrik fiyatları TL ve USD olarak iyi düzeydedirler.

Doğal gazın üretimdeki payı 2013 ve 2014 yıllarında sırayla yüzde 44 ve 48 düzeyindedir. Takip eden yıllarda bu oran düşmüştür.

2015 ve 2016 yıllarında yaşanan düşük GSYH (%4) ve elektrik tüketimi (%5) büyümesinin de etkisiyle gaz santrallerinin marjinal fiyatı belirlediği saat sayısı 2015 ve 2016 yıllarında azalmıştır (2015’te yılın 5814 saatinde, 2016’daysa yılın 5174 saatinde gaz santralleri fiyatı belirlemiştir/belirlemesi beklenmiştir, bkz: Garanti Bankası Elektrik Sektör Raporu).

2015 ve 2016 yıllarında doğal gazın fiyatlarında yaşanan düşüşle birlikte, spot elektrik piyasası fiyatları düşük seyretmiştir.

Gaz fiyatlarındaki azalmaya ilaveten kömür fiyatlarının 2015’te dip yapması da spot elektrik fiyatlarını düşürmüştür.

Gözüken o ki, tüketim ve doğal gaz fiyatları Türkiye spot elektrik piyasası üzerinde en birincil etkiye sahiptir.

24.10.2016 – 23.10.2017 TARİHLERİ ARASI

Temel Ortalama Gerçekleşmeler

• ₺ PTF                : 166.2
• $ PTF                : 48.6 ($ karşılığı, aynı gün TCMB Satış kuru üzerinden)
• Tüketim           : 788 GWh/gün

Tüketim

Grafikten hareketle, tüketim, aşağıdaki aylarda ve verilen gün kadar ortalamanın üzerinde gerçekleşmektedir:

• Ocak ayının 25 gününde
• Şubat ayının 22 gününde
• Temmuz ayının 30 gününde
• Ağustos ayının 28 gününde
• Eylül ayının 21 gününde
• Aralık aynın 24 gününde

Yani, verili 6 ayın 150 gününde (%83) fiyatlar ortalama üzeridir.

Aralık ve Ocak ayları kışın çok sert yaşandığı aylardır. Temmuz, Ağustos ve Eylül ayları aşırı sıcakların yaşandığı aylardır.

PTF

Ek bilgi: PTF, yılın 132 gününde de 170 lira üzerinde gerçekleşmiştir.

YEK’lerin Tüketimi Karşılama Oranı

(Aşağıdaki grafikte, PTF’nin görece düşük olduğu Mart-Haziran ayları arasında YEK’lerin tüketimi karşılama oranının oldukça yüksek olduğu görülmektedir, yani TR 12 aylık ortalaması %31 iken, Mart-Nisan-Mayıs ortalaması %39 gerçekleşmiştir. Öte yandan, YEK’lerin tüketimi karşılama oranı 2016’da yüzde 38.8, 2015’te yüzde 37.9, 2014’te yüzde 24.9 idi ve elektrik fiyatlarının ortalaması 2014 yılında (164), 2015 (138) ve 2016’ya (140) göre yüksekti, fiyatların 2017 yılında ortalama 164 TL mertebelerine gelmesinde YEK’lerin tüketimi karşılama oranının ciddi şekilde düşmesinin etkisi olduğu değerlendirilmektedir).

Sonuç olarak;

1. Doğal gaz fiyatlarının artması elektrik fiyatlarını yukarı çeker ve gaz fiyatlarında artış öngörülmektedir; ama gaz fiyatlarının en azından 2020’ye kadar 2014 yılı seviyelerini yakalaması beklenmiyor. Öte yandan, uluslararası piyasalarda gaz ve kömür fiyatları dramatik şekilde değişmese bile $/₺’deki artış spot elektrik fiyatlarını yukarı yönlü tetikleyecektir. Bu da, Türkiye elektrik piyasasının ikilemidir esasen, zira özellikle özelleştirme ihalelerinden santral almış büyük şirketlerin borç yükü çok fazladır ve borçlanma yabancı para birimi üzerindendir. Bu, kömür santrallerinin rehabilitasyon yatırımlarını tehlikeye sokmaktadır.

Öte yandan, kur ve gaz fiyatlarındaki artış nedeniyle, 2019’da özel üretici olacak Yİ ve YİD santrallerden kurulu gücü 4680 MW’e tekabül eden gaz santralleri spot fiyatları yukarı çekebilir.

Esasen, Türkiye açısından, emtia fiyatlarından ziyade artan kur maliyetleri artırmaktadır ve ülkemizin artan borç ve likid riski azaltılamadığı sürece Türk Lirasının yabancı para birimleri karşısında değer kazanma ihtimali düşecektir.

2. 2018 yılı için YEKDEM mekanizmasından yararlanmak üzere başvuru yapan santrallerin toplam kurulu 2017 yılına göre 1673 MW artarak 19073 MW oldu ve bu eğilim 2020 sonuna kadar devam edecektir. YEKDEM devam etmese de, YEKA modeli ve alım garantili kömür santrali ihaleleri nedeniyle EPİAŞ’taki fiyattan bağımsız satış miktarı 2021’i takiben de artmaya devam edecektir (santrallerin devreye gireceği varsayılmıştır; ancak Çayırhan gibi santrallerin ne olacağı belirsizdir). Bu durum, ilgili santraller devreye girdiğinde fiyatların aşağı yönlü baskılanmasına neden olabilir; çünkü kömür santrali kapasite faktörü yüksektir, GES’ler de gündüz saatlerinde fiyatları aşağı çeker. Ancak, 2021’e kadarki dönem için, ne kadar yenilenebilir kaynağın devreye girebileceği ciddi incelemeye tabi tutulmalıdır, zira kurulu güç artış miktarındaki herhangi bir azalış, tüketimdeki artış beklentisi nedeniyle, meteorolojik koşullara da bağlı olarak spot elektrik fiyatlarını yukarı yönlü tetikleyebilir.

3. Meteorolojik koşullar ve ekonomik büyüme elektrik tüketimi üzerinde yukarı yönlü çok ciddi etkiye sahip 2 temel parametredir. Kış ayları görece ılıman giderse Aralık, Ocak ayları elektrik sarfiyatı düşecektir, bu da fiyatları aşağı çeker, yaz ayları da daha ılıman seyrederse Temmuz-Eylül arası tüketim düşer ve bu da spot elektrik fiyatlarını aşağı çeker. Havayı tahmin etmek olanaksıza yakın iken, ekonomik büyüme için somut bir şeyler söylemek mümkün ve bunlara çalışılmalı.

Özetle, elektrik tüketimi miktarı ve $/₺ belirsizliği saklı kalmak kaydıyla, fiyatların aşağı yönlü seyir izlemeyeceği değerlendirilebilir.

24.10.2016-23.10.2017 tarihleri arasında, aylık bazda, tüketim, YEK’lerin tüketimi karşılama oranı, gazın elektrik üretimindeki payı, fiyatın her ay kaç gün yıllık PTF ortalamasından ve 170 liradan fazla çıktığı gibi bilgiler tek tablo halinde burada (tıklayınız).

Not: Bu çalışma uzun bir raporun kısa özeti olup, söz konusu bulgular doğru sonuçlar olarak değerlendirilmemelidir. Her şey tartışılabilir, neticede bilinmeyen denizlerde yolculuk etmek gibidir elektrik fiyatlarını tahmin etmek. Zaten, dünya da bu konuda başarılı değil (bkz: Moody’s Report) ve yenilenebilir dönüşümünün etkisi bir süre daha devam edecek.